De ILT signaleert dat de publiek-private certificeringsstelsels niet naar behoren functioneren. De ILT heeft onvoldoende zicht om te kunnen beoordelen of certificaten goed worden afgegeven. Partijen delen onvoldoende informatie met elkaar en betrokkenen vullen hun rollen en verantwoordelijkheden niet altijd goed in. Dat blijkt uit een tussenrapportage van de ILT waar 6 van de 35 certificeringsstelsels zijn onderzocht.
Huidige situatie certificeringsstelsel
Certificeringsstelsels zijn een publiek-private samenwerking waarin de private partijen de certificaten, diploma’s of vergunningen afgeven. Hierbij zijn meer dan 1500 certificerende instellingen betrokken. Naast de ILT en de certificerende instellingen zijn ook andere overheidsinstanties betrokken. In enkele stelsels is de Raad van Accreditatie betrokken. De certificerende instellingen geven honderdduizenden certificaten af. Bijvoorbeeld ondernemingsvergunningen in de taxibranche, certificaten van binnenvaartschepen of certificaten voor bedrijven die grond en baggerspecie reinigen. De inspectie wil in 35 certificeringsstelsels zicht hebben op het functioneren van de stelsels, zodat zij zicht heeft op de kwaliteit van de certificaten.
35 Stelsels
De ILT houdt toezicht op verschillende deelgebieden waar certificaten voor worden afgegeven: producten, vakbekwaamheid, laboratoria en processen. De maatschappij moet op betrouwbare certificaten aankunnen.
Knelpunten
De ILT ziet binnen de onderzochte stelsels dat er in de praktijk een aantal dingen niet goed gaat;.
- De verschillende uitvoerenden die moeten samenwerken wisselen onvoldoende informatie uit. Hierdoor hebben deze partijen onvoldoende inzicht in elkaars werk en de kwaliteit daarvan.
- De ILT kan onvoldoende toezicht houden op de certificerende instellingen. Doordat informatie ontbreekt en omdat zij niet altijd toezichthouder is die informatie kan opvragen.
- Betrokken organisaties hebben niet altijd scherp wat hun rol en verantwoordelijkheid is, waardoor ze deze in sommige gevallen onvoldoende invullen. Zo hebben sommige partijen in één stelsel nu en dan meerdere rollen die niet altijd goed bij elkaar passen. Bijvoorbeeld dat een partij niet alleen inspecties uitvoert, maar ook optreedt als adviseur of verzekeraar. Dat kan de onafhankelijkheid en onpartijdigheid beïnvloeden wanneer deze partij onderzoek doet en certificaten afgeeft.
Conclusie
Op basis van deze tussentijdse inzichten, zet de ILT vraagtekens bij het goed functioneren van deze certificeringsstelsels. De inspectie kan niet direct nalatigheid of maatschappelijke schade vaststellen. Wel vindt de ILT dat er onvoldoende inzicht is om eventuele gevolgen te beoordelen.
Hoe nu verder?
Op basis van deze tussenresultaten roept de ILT alle betrokken partijen op om de manier waarop het stelsel werkt en de eigen rol daarin onder de loep te nemen en te verbeteren. De ILT werkt ook aan de verbetering van haar eigen toezicht. Zoals het toezicht op de individuele private partijen . Het gaat hier vooral over systeemtoezicht: het beoordelen of processen zo zijn ingericht, zodat de publieke belangen zijn beschermd.
Samenwerking
Private partijen binnen een certificeringsstelsel moeten taken uitvoeren ter bescherming van publieke belangen zoals veiligheid en duurzaamheid. Vaak zijn ze hiervoor, op verschillende wijze, aangewezen door de overheid. Dat brengt publieke verantwoordelijkheden met zich mee. Worden deze taken onvoldoende uitgevoerd, dan kan de kwaliteit en veiligheid van een dienst, product, persoon of proces ter discussie staan. Het stelsel van publiek en privaat toezicht kan namelijk alleen bestaan als alle betrokkenen hun rol pakken, verantwoordelijkheid nemen en er goede samenwerking is. Alleen dan kan de maatschappij op het certificatie stelsel vertrouwen. De ILT moet binnen dat stelsel toezicht houden en kunnen handhaven. Door een goede samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de private partijen en de ILT, kan de werking van deze stelsels verbeteren.
Onderzoek
In het rapport staan de conclusies van het onderzoek naar de eerste 6 stelsels: bodem, spoor, binnenvaart, koopvaardij, luchtvaart en luchtverontreinigende stoffen. De inspectie onderzoekt ook de overige 29 certificeringsstelsels. De ILT ziet een aantal problemen waarvan ze vermoedt dat die bij de 29 andere stelsels ook bestaan.
