"Handhaven is ook goed nadenken over het bereiken van het grootst mogelijke maatschappelijke effect.”
Verhalen
November 2021: Op de klimaattop in Glasgow spreken meer dan 100 landen over het beperken van de opwarming van de aarde. Die doelen zijn alleen haalbaar als de uitstoot van broeikasgassen de komende jaren sterk vermindert. Een ‘hot item’ dus, waar ook de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) haar steentje aan bij wil dragen. Duurzaamheid is namelijk 1 van de kernwaarden van deze inspectie. Marco Schoo, programmamanager Broeikasgassen, vertelt wat de ILT doet om uitstoot tegen te gaan.
“Bij broeikasgassen wordt vaak gedacht aan CO2 uitstoot door auto’s of vliegtuigen. Maar wat veel mensen niet weten is dat koelapparaten en bouwmaterialen ook broeikasgassen bevatten. Het gaat om de zogenaamde ozonlaag afbrekende stoffen (OAS) en om gefluoreerde gassen (F-gassen). Vooral die F-gassen dragen sterk bij aan de opwarming van de aarde. Zeker als de apparaten waar ze in zitten verkeerd worden gebruikt of onderhouden en gaan lekken, of als ze bij het afval belanden. De broeikasgassen zitten in de koudemiddelen die gebruikt worden in bijvoorbeeld airco’s of koelkasten. Daarom houden we toezicht op het onderhoud van dat soort apparaten en controleren we of dat onderhoud door gediplomeerde installateurs gebeurt. Ook zorgen we ervoor dat de apparaten aan het einde van hun levensduur op de juiste manier worden verwerkt zodat er zo min mogelijk broeikasgassen vrijkomen. Daarnaast bestrijden we de illegale handel in die koudemiddelen.”
Overtredingen niet altijd bewust
Europa heeft strenge afspraken over de import van koudemiddelen en de recycling ervan. Toch is er nog veel illegale handel. Bijvoorbeeld op websites als Facebook en Marktplaats, of via kleine garages. Dat illegale spul wordt vervolgens geïnstalleerd door mensen die daar niet voor zijn opgeleid. Marco: “Dat is zeker niet altijd uit kwade wil. Mensen weten het vaak gewoon niet. Zelf ben ik bijvoorbeeld ook best handig. Stel dat de airco in mijn auto bijgevuld moest worden. Dan zou ik in het verleden ook eerst geprobeerd hebben om dat zelf op te lossen en zelf koudemiddel online hebben besteld.” Ook handelaren en tussenpersonen weten soms niet dat ze illegaal bezig zijn. “Daarom zet de ILT in op bewustwording, door actief via de media en brancheverenigingen te communiceren en door met onze stakeholders in gesprek te gaan over de problemen waar zij in de praktijk tegenaan lopen.”
Druppel op een gloeiende plaat
Handhaven is dus niet alleen zwaar inzetten op beboeten van overtreders, maar vooral ook goed nadenken over welke interventies het grootste maatschappelijke effect hebben. Marco: “Als je kijkt naar het grotere geheel van broeikasuitstoot, zijn wij bij de ILT niet degenen die aan de knoppen draaien. Toch kunnen we meer dan handhaven alleen. We zorgen dat beleidsmakers ons aan de voorkant betrekken en geven signalen af. Onze inspecteurs weten immers als geen ander wat er speelt in de praktijk. Soms voelt het als een druppel op een gloeiende plaat. Bijvoorbeeld als je ziet hoeveel illegaal koudemiddel die buiten Europa wordt geproduceerd in Nederland te koop is. Maar als je helemaal niets doet verandert er natuurlijk nooit iets.”
Internationale samenwerking
Samenwerking is essentieel bij het bestrijden van illegale handel. Dat begint al binnen de ILT. Marco: “Onze toezichthouders maken dankbaar gebruik van de kennis en het internationale netwerk van onze Inlichtingen- en Opsporingsdienst (IOD). Zo kwamen wij eens in een loods bij een boer waar 1.000 van die airco’s stonden. De boer had alleen de loods verhuurd en kon niet vertellen van wie die apparaten waren. Om dan uit te zoeken of er een omvangrijk netwerk achter zit, komt het goed van pas dat de IOD verder kijkt dan onze landsgrenzen.
Ook met de omgevingsdiensten, de politie en de douane werken we nauw samen. En op internationaal niveau met de andere Europese lidstaten, Europol en de Europese anti-fraude office (OLAF). Dit jaar was Nederland de trekker van een Europese campagne waarmee in 1 week tijd gezamenlijk voor ruim € 10 miljoen uit de handel konden nemen. Dat staat gelijk aan 142.288 ton CO2-uitstoot.”
Strakke coördinatie
Internationale samenwerking met uiteenlopende partijen vraagt natuurlijk wel om strakke coördinatie, elk land heeft andere werkwijzen en verantwoordelijkheden. Daarom zoeken we naar een meer gestructureerd samenwerkingsverband binnen Europa. Op die manier kunnen we snel schakelen als het gaat om landgrens overstijgende illegale handel. Denk aan producten die binnenkomen via de haven van Rotterdam, met een ander land als eindbestemming. Door gestructureerder samen te werken kunnen alle landen van elkaar leren en gebruikmaken van de ‘best practices’ binnen Europa.
Verminderen broeikasgassen blijft prioriteit
Vooruitkijkend blijft het verminderen van broeikasgassen de komende jaren zeker hoog op de agenda staan. “De ILT gaat volgend jaar het programma evalueren, maar daarnaast onverminderd door met ons toezicht. Ook gaan we verkennen of we een vervolg programma moeten opstarten. Ik kan me niet voorstellen dat dat niet zo is, als ik kijk naar het IPCC rapport over de opwarming van de aarde en het rapport Dreigingsbeeld en milieu criminaliteit 2021.”