Resultaten inspecties bij modelbouwwinkels met radiografisch bestuurbare modellen (RC branche)

Factsheet | 18-07-2024

Winkels die radiografisch bestuurde (radio controlled of RC) schaalmodellen aanbieden, verkopen vaak ook nitromethaan als brandstof voor modelbouwmotoren. Het is een bijzonder brandbare en explosieve stof die snel kan ontploffen. Nitromethaan kan ook gebruikt worden als schoonmaak- of oplosmiddel.

Nitromethaan staat op de lijst precursoren (grondstoffen) van explosieven waar een beperking voor geldt. Hoe hoger de concentratie, hoe explosiever de stof. Als in de brandstof meer dan 16% nitromethaan zit, geldt een vergunningplicht voor particuliere afnemers. Een particuliere gebruiker vraagt een dergelijke vergunning aan bij de ILT. Een vergunning wordt afgegeven als een particulier aannemelijk kan maken dat een alternatief product dat onder de Wpe-grenswaarde valt niet volstaat.

Uitgevoerde inspecties bij de RC branche

Precursoren zijn chemicaliën die worden gebruikt voor legitieme toepassingen. Maar ze kunnen ook worden misbruikt door kwaadwillenden voor het maken van explosieven. Een voorbeeld van zo’n precursor is nitromethaan. De ILT controleert tijdens een inspectie of het bedrijf voldoet aan de wet- en regelgeving. De verordening 2019/1148/EU is in de nationale regelgeving uitgevoerd door de Wpe. De ILT voert de Wpe (en verordening) uit. Deze Europese verordening stelt geharmoniseerde voorschriften vast over het aanbieden, binnenbrengen, bezit en gebruik van precursoren voor explosieven.

De ILT heeft 20 modelbouwwinkels geïnspecteerd in het 1e kwartaal van 2024. Op basis hiervan ontvingen 8 modelbouwwinkels een waarschuwingsbrief van de ILT. Hierin staat om welke tekortkoming (overtreding) het gaat en wat er van de bedrijven wordt verwacht om deze op te heffen. Als bij hercontroles blijkt dat tekortkomingen niet zijn opgelost, dan volgt een last onder dwangsom.

Ook heeft de ILT aan de branche gecommuniceerd dat nitromethaan niet op een plek mag liggen die vrij toegankelijk is zoals in winkelschappen. Deze precursoren moeten achter de toonbank liggen.

Cijfers van de inspecties door de ILT

• 2 modelbouwwinkels verkochten een nitromethaan concentratie van 25% aan particulieren zonder dat deze in het bezit waren van een vergunning. Daardoor beschikken onbevoegden over grondstoffen waarmee explosieven gemaakt kunnen worden. En dat is een risico.
• 2 modelbouwwinkels registreerden en bewaarden geen gegevens voor tenminste een periode van 18 maanden. Deze registratie is nodig om ook achteraf na te kunnen gaan wie de beschikking heeft gehad over grondstoffen waarmee zelfgemaakte explosieven gemaakt kunnen worden.
• 4 modelbouwwinkels informeerden hun klanten niet op de juiste manier. Een winkel die precursoren verkoopt aan particuliere of zakelijke klanten moet hen informeren over de wet- en regelgeving voor precursoren voor explosieven.
• 5 modelbouwwinkels hadden het personeel niet opgeleid of op de hoogte gesteld van de wet- en regelgeving. Bedrijven moeten hun personeel uitleg geven en trainen zodat zij de verplichtingen kennen die gelden bij het verhandelen van precursoren. Op deze manier weet het personeel aan wie zij mogen verkopen en ook wanneer er mogelijk sprake is van verdachte transacties.
• 3 modelbouwwinkels waren niet op de hoogte van de meldplicht ‘verdachte transacties’. Om illegale vervaardiging van explosieven te voorkomen en op te sporen, geldt er een meldplicht bij verdachte transacties. Modelbouwwinkels moeten deze binnen 24 uur melden bij het meldpunt verdachte transacties van de Belastingdienst.
• 4 modelbouwwinkels voerden geen verificatie uit bij de klant, terwijl dit wel vereist is. De modelbouwwinkel moet bij iedere transactie het legitimatiebewijs en de vergunning van de klant controleren.

Resultaten inspecties bij modelbouwwinkels met radiografisch bestuurbare modellen (RC branche)

Onderstaande grafiek geeft de tekortkomingen weer als resultaat van de inspecties. Als u met de muis over het figuur gaat, ziet u de aantallen.

Gevaarlijke situatie

Bij een bedrijf in een woonwijk in Waalwijk trof de ILT meerdere opslagtanks met pure (100%) nitromethaan aan. Deze situatie leverde een aanzienlijk veiligheidsrisico op voor de omgeving. De ILT heeft het signaal doorgegeven aan de omgevingsdienst die gelijk een einde heeft gemaakt aan de gevaarlijke situatie.

Wetgeving

Sinds 1 februari 2021 gelden een aantal verplichtingen voor bedrijven die gaan over het verkopen, bezitten en op de markt brengen van precursoren voor explosieven. De basis hiervoor is EU-wetgeving die deze grondstoffen verdeelt in 2 verschillende lijsten. Voor beide lijsten gelden verschillende risico’s en daarmee verschillende regels en verplichtingen. De ILT controleert op de juiste uitvoering van de onderstaande punten.

Voor alle genoemde stoffen (precursoren) op lijst 1 geldt:

• De identiteit van de klant moet worden gecontroleerd. Als een vergunning nodig is, controleert de verkoper of de vergunning aanwezig en geldig is. Deze vergunning is vereist voor alle particulieren en professionele gebruikers die de precursor niet voor bedrijfsmatige doeleinden nodig hebben.
• Bedrijven die precursoren op lijst 1 verkopen, moeten gegevens van de klant registreren en bewaren voor een periode van 18 maanden.

Voor alle genoemde stoffen (precursoren) op lijst 1 en 2 geldt:

• Bedrijven die precursoren verkopen moeten alle verdachte transacties, diefstal en vermissing binnen 24 uur melden bij de Belastingdienst via precursoren@belastingdienst.nl.
• Bedrijven moeten de zakelijke klant informeren dat het product dat zij kopen een precursor voor explosieven is waarvoor regels en verplichtingen gelden.
• Bedrijven moeten personeel trainen en instrueren zodat ze op de hoogte zijn van de verplichtingen die gelden voor het verhandelen van precursoren.