Plastics moeten zo min mogelijk in het milieu terecht komen. Daarom gelden er regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Denk aan drinkbekers, wegwerpbestek en drankverpakkingen van kunststof.
Bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) kunt u een melding doen van de verkoop van wegwerpplastic, gratis plastic tassen of kunststof drankverpakkingen zonder statiegeld. De ILT behandelt uw melding risicogericht. Zo komen risicovolle bedrijven in beeld waar de ILT capaciteit op kan inzetten om effect te bereiken die bijdragen aan de veiligheid van mens en milieu.
Welke regels gelden voor wegwerpplastic?
Vanaf 1 juli 2023 gelden er regels voor wegwerpbekers en -bakjes. Klanten van afhaal- en bezorghoreca betalen extra voor bekers en voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik die plastic bevatten. Daarnaast kunnen zij kiezen voor een door de ondernemer aangeboden of zelf meegebrachte herbruikbare drinkbeker of voedselverpakking. Ook in de supermarkt gaan klanten betalen voor voorverpakte portieverpakkingen van eten en drinken voor onderweg. Voor consumptie op locatie gelden vanaf 1 januari 2024 regels voor wegwerpbekers en voedselverpakkingen.
Daarnaast gelden sinds 3 juli 2021 regels voor verschillende soorten wegwerplastics. Deze regels gaan over:
- Handelsverbod
Het is verboden om bepaalde Single Use Plastic producten op de markt te brengen zoals bestek, roerstaafjes, rietjes, wattenstaafjes en ballonstokjes. - Waarschuwing
Er zijn markeringsvoorschriften voor producten die plastic bevatten zoals koffiebekers, vochtige doekjes, maandverbanden, tampons en tabaksproducten met kunststof houdende filters. - Microplastics
Het is verboden om wegwerpplastics in de handel te brengen die bestaan uit oxo-degradeerbare kunststoffen. Dit zijn kunststoffen die toevoegingen hebben, waardoor ze onder invloed van UV, warmte of zuurstof uit elkaar vallen in minuscule stukjes plastics. - Piepschuim
Het is verboden om voedsel- en drankverpakkingen op de markt te brengen die gemaakt zijn van zogenoemd geëxpandeerd en geëxtrudeerd polystyreen (EPS en XPS).
Uitzondering regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik aanvragen
Voor ondernemers en bedrijven gelden er vanaf 1 juli 2023 regels voor het gebruik van eenmalige bekers en voedselverpakkingen die plastic bevatten. Dat staat in de regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik.
Bedrijven en organisaties kunnen een uitzondering aanvragen op dit verbod. Dat doet u via het formulier Melding regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik. De voorwaarde is dat uw bedrijf de kunststof drinkbekers of voedselverpakkingen inzamelt en aanbiedt voor hoogwaardige recycling tot voedselcontactmaterialen. En dat u de wettelijk vastgelegde minimumpercentages voor gescheiden hoogwaardige recycling bereikt.
De mogelijkheid om van deze uitzondering gebruik te maken is met ingang van 1 januari 2024 uitgebreid naar aanleiding van de opdracht (aanwijzing) die de ILT heeft gekregen om tijdelijk en op onderdelen van de regeling niet te handhaven. De uitbreiding geldt voor papieren en kartonnen bekers en voedselverpakkingen die maximaal 5% kunststof bevatten bij consumptie ter plaatse.
Hoe handhaaft de ILT op de nieuwe regels voor plastic wegwerpbekers en -bakjes?
De ILT beoordeelt in welke sectoren het grootste risico zit dat bedrijven zich niet aan de regels houden en kijkt hoe ondernemers zich in deze sectoren gedragen. Daarop bepaalt de ILT met welke toezichtmaatregelen ze binnen die sectoren het meeste kan bereiken om ondernemers de regels te laten naleven.
De ILT voert gesprekken met grote spelers in de markt, zoals:
- Producenten van plastic wegwerpproducten.
- Leveranciers van koffie-concepten voor kantoren en dergelijke.
- Grote horecaondernemingen en cateringbedrijven.
- Afvalinzamelaars.
Op die manier krijgt de ILT de hele keten in beeld. Daarnaast ontvangt de ILT op diverse manieren signalen (waarnemingen van inspecteurs en meldingen van burgers/bedrijven) die ze gebruikt voor haar toezicht.
De ILT handhaaft volgens de Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingswet (LHSO). Hierbij wordt een afweging gemaakt in het gedrag van de overtreder en de ernst van de overtreding. Op basis hiervan zet de ILT een passende interventie in.
Opdracht aan ILT om op onderdelen niet te handhaven
Staatssecretaris Heijnen heeft de ILT een aanwijzing gegeven. Daarmee draagt ze de inspectie op om vanaf 1 januari 2024 tijdelijk niet te handhaven op enkele onderdelen van de Regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik. De staatssecretaris nam dit besluit nadat de Tweede Kamer in oktober 2023 3 moties aannam over de regeling. Ondernemers en organisaties hebben als gevolg hiervan een aantal keuzes.
Drinkbekers en verpakkingen zonder plastic
Veel ondernemers en organisaties hebben zich al voorbereid op het gebruik van drinkbekers en verpakkingen zonder plastic in 2024 en hebben dit ook al ingevoerd. Dit sluit het beste aan bij het doel en de regelgeving om het gebruik van plastic terug te dringen en bij te dragen aan een circulaire economie. Het is ook de gemakkelijkste optie vergeleken met de andere.
Voorwaarden aan papieren of kartonnen drinkbekers en voedselverpakkingen met maximaal 5% plastic voor consumptie ter plaatse
Als organisaties gebruik willen maken van de uitzondering om toch papieren of kartonnen drinkbekers met maximaal 5% plastic te gebruiken bij consumptie ter plaatse dan mag de ILT daar volgens opdracht niet op handhaven. Wel moeten ze van het ministerie voldoen aan een aantal voorwaarden. Deze zijn:
- Aanmelden bij de ILT via een meldformulier.
- Aantonen dat 75% van de aangeboden drinkbekers of voedselverpakkingen zijn ingezameld voor recycling.
- Aantonen dat drinkbekers of voedselverpakkingen voor 100% gerecycled kunnen worden over het kalenderjaar 2024.
- De exploitant van de voedseluitgiftelocatie moet een administratie bijhouden van de inzameling voor recycling in het kalenderjaar 2024 en moet deze tenminste 3 jaar na dit kalenderjaar bewaren
De ILT zal inspecties uitvoeren of aan de voorwaarden is voldaan en zo nodig handhavend optreden.
Papieren of kartonnen drinkbekers en voedselverpakkingen met meer dan 5% plastic
Papieren of kartonnen drinkbekers en voedselverpakkingen met meer dan 5% plastic zijn niet toegestaan. De ILT zal daar op handhaven.
Geen handhaving op meerprijs voor bekers en bakjes bij consumptie to go.
De ILT zal bij consumptie onderweg dit jaar niet handhaven op de verplichte meerprijs voor wegwerpbekers en bakjes met plastic. Denk aan een meerprijs bij een koffie to go.
Herbruikbaar alternatief blijft verplicht
Het aanbieden van een herbruikbaar alternatief of het accepteren dat mensen hun eigen bekers of bakjes meenemen blijft verplicht. De ILT zal daarop blijven handhaven.
Lees meer over de regels op wegwerpbekers en -bakjes.
Melding maken
Wegwerpplastic
Ziet u dat een winkel wegwerpplastic verkoopt, zoals plastic bestek, rietjes of wattenstaafjes? Meld dit via het formulier Melding wegwerpplastic en statiegeld.
Gratis plastic tassen
Ziet u dat een winkel gratis plastic tassen meegeeft? Dit meldt u via het formulier Melding verstrekken gratis plastic tassen.
Kunststof drankverpakkingen zonder statiegeld
Om zwerfafval te verminderen zijn producenten en importeurs van kunststof drankverpakkingen verplicht om 90% van deze verpakkingen in te zamelen. Voor het behalen van dit doel zit er statiegeld op alle kunststof flessen voor water en frisdrank. Ziet u een kunststof fles voor water en frisdrank zonder statiegeld? Meld dit via het formulier Melding wegwerpplastic en statiegeld.
Voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik
Ziet u dat een horecazaak voedselverpakkingen met plastic aanbiedt voor eenmalig gebruik het ontbreken van de mogelijkheid voor een herbruikbare verpakking of het niet accepteren van een zelf meegebracht verpakking? Meld dit via het formulier Melding verstrekken gratis eenmalige kunststof drank- of voedselverpakkingen.