Jaarverslag Spoorwegveiligheid: meer slachtoffers op spoor, ondanks afname aantal ongevallen
Ondanks dat het Nederlandse spoor één van de veiligste in Europa is, vonden er in 2023 20 ernstige ongevallen plaats met treinen. Er is sinds 15 jaar sprake van een dalende trend van het aantal ernstige ongevallen. Wel waren in 2023 10 dodelijke slachtoffers en 56 gewonden op het spoor te betreuren. Het aantal slachtoffers was daarmee aanzienlijk hoger dan in 2022.
Grote veroorzaker was het ernstige treinongeval bij Voorschoten waar een goederentrein tegen een kraan op het spoor reed. Hierna botste een reizigerstrein op de brokstukken en ontspoorde. De kraanmachinist kwam om het leven en er vielen 31 gewonden. De ILT monitort vanaf volgend jaar de aanbevelingen aan ProRail uit het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) over het ongeval bij Voorschoten. Dat staat in het Jaarverslag Spoorwegveiligheid 2023 van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
Stop-tonend sein
In 2023 reden machinisten 98 keer over een wissel, een overweg of een bezette rijweg in, zonder dat zij hiervoor toestemming hadden en waarbij een sein aangaf dat de trein had moet stoppen. Als een spoorvoertuig zo’n sein zonder toestemming passeert, wordt dit aangeduid als een stop-tonend sein-passage (STS-passage). Gelukkig kwam het bij het passeren van een STS in geen van de gevallen tot een botsing. Wel bereikte de trein 29 keer het gevaarpunt. De ILT maakt zich hierover zorgen, en monitort daarom de onderzoeken van infrabeheerder ProRail en de spoorwegondernemingen. In 2023 kwam een STS-passage overigens minder vaak voor, maar werd verhoudingsgewijs wel vaker het gevaarpunt bereikt dan in 2022.
Detectiesysteem raakt verouderd
De ILT constateert dat het risico op detectieverlies (‘loss of shunt’) toeneemt sinds de instroom van een nieuwe generatie spoorvoertuigen. Detectieverlies van treinen wil zeggen dat de trein niet meer “zichtbaar” is voor beveiligingssystemen op het spoor, dit zou kunnen leiden tot botsingen of gevaarlijke situaties op overwegen. Betrokken partijen onderkennen het probleem; gezamenlijk bekijken zij mogelijke oplossingen. Er is geld beschikbaar gesteld om een begin te maken met het oplossen van de problematiek.
Veiligheidsbeheersysteem ProRail
Net als voorgaande jaren besteedde de ILT in 2023 veel aandacht aan toezicht op de taken van ProRail als beheerder van de spoorweginfrastructuur. De ILT stelt dat een goed zicht op de risico’s en de beheersing van deze risico’s noodzakelijk is om de veiligheid op het spoor nu en in de toekomst te waarborgen. Een goed geoperationaliseerd veiligheidsbeheersysteem (VBS) is hiervoor een voorwaarde. De ILT constateert in haar rapportage van mei 2024 over de fysieke kwaliteit van het spoor, dat ProRail de verdere operationalisering en de landelijke borging van haar VBS nu snel moet gaan realiseren.
ProRail startte in 2023 het programma ‘Aantoonbare Veilige Berijdbaarheid’, waarin aandacht is voor het verlengen van onderhoudscontracten met aannemers, de procedures voor risicobeheersing op rangeerterrein Kijfhoek en de verbetermaatregelen op de Havenspoorlijn. De ILT ziet positieve ontwikkelingen bij ProRail in het doorvoeren van veranderingen in haar organisatie. De ILT blijft over deze onderwerpen met ProRail in gesprek, in aanvulling op het object- en systeemtoezicht.
Spoorvervoer gevaarlijke stoffen
De ILT zette in 2023 opnieuw drones in bij haar toezicht op het vervoer van gevaarlijke stoffen. Met deze drone-inzet is het mogelijk om meer ketelwagens in korte(re) tijd te inspecteren op het lekken van gevaarlijke stoffen. De ILT constateerde gebreken bij het correct afsluiten en etiketteren van de wagons, de documentatie op reservoirwagens en tankcontainers, de informatievoorziening en de operationele processen van treinen. In enkele gevallen leidde dit tot het opleggen van een last onder dwangsom aan vervoerders of beladers.
Taken en verantwoordelijkheden ILT
De ILT houdt de spoorveiligheid op een hoog niveau door nauw samen te werken met bedrijven in de spoorsector. Dit zijn alle spoorbedrijven en infrabeheerder ProRail. Vooral de beheersing van veiligheidsprocessen houdt de inspectie scherp in de gaten. De ILT houdt toezicht op het railverkeer in Nederland. Hieronder vallen het hoofdspoorwegnet, de tram en metro en overige spoorwegen (zoals op bedrijventerreinen). De ILT handhaaft regelgeving voor de veiligheid op het spoor en verleent vergunningen aan spoorwegondernemingen en personen die op het spoor werken, zoals machinisten.