Ordeverstorende passagiers

Factsheet | 04-04-2025

Samenvatting

Ordeverstorende passagiers kunnen een bedreiging vormen voor de veiligheid van een vlucht omdat zij het cabinepersoneel ernstig kunnen hinderen in hun werkzaamheden. Deze passagiers kunnen ervoor zorgen dat het cabinepersoneel zich onveilig voelt en onvoldoende aandacht kan besteden aan de service en veiligheid aan boord. In situaties waarin het werk van het cabinepersoneel wordt verstoord, kan de gezagvoerder moeten ingrijpen, wat verschillende risico’s met zich meebrengt.

De Nederlandse luchtvaartmaatschappijen zijn volgens de Europese verordening EU 376/2014 verplicht om situaties te melden waarin passagiers de gedragsregels of veiligheidsinstructies niet naleven en daarmee de vliegveiligheid aan boord verstoren. Deze analyse richt zich alleen op meldingen van Nederlandse luchtvaartbedrijven aan het ABL. Dit zijn over het algemeen voorvallen aan boord van Nederlandse vliegtuigen, tenzij Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) een melding doorzet over een voorval aan boord van een vlucht van een niet-Nederlandse luchtvaartmaatschappij.

Er is een stijgende trend te zien in het aantal meldingen per 10.000 vliegbewegingen in de afgelopen 8 jaar. Een mogelijke oorzaak van deze stijging is de coronapandemie en de daarmee gepaarde maatregelen (2020-Q1 tot en met 2022-Q1) die voor een forse stijging zorgden van het aantal meldingen. Anderzijds kan deze stijging veroorzaakt zijn door de afname van het aantal vliegbewegingen. Sinds de coronamaatregelen niet meer gelden, worden per 10.000 vliegbewegingen meer meldingen gedaan dan in de periode ervoor.

Binnen een gemeld voorval kunnen meerdere vormen van ordeverstoring een rol spelen en er kunnen meerdere gevolgen zijn. 

In de afgelopen 3 jaar waren de meest voorkomende vormen van ordeverstoring (tussen haakjes staat het percentage van meldingen waarin de genoemde vorm van ordeverstoring gemeld is): 

• Het niet opvolgen van veiligheidsregels (70%), zoals roken aan boord, het negeren van veiligheidsinstructies, het niet naleven van het bagagebeleid en van de regeling voor het vervoeren van huisdieren, filmen aan boord en storend gedrag van kinderen. 
• Ongewenste omgangsvormen (39%), waaronder agressie, seksuele intimidatie, discriminatie en racisme. 
• Misbruik van alcohol en drugs (34%). 

De meest voorkomende gevolgen van ordeverstorend gedrag door passagiers zijn:

• Een 'notice of violation' (NOV) (31%). Dit is een officiële, schriftelijke waarschuwing.
• Weigeren van ordeverstorende passagiers aan boord (19%).
• Aanwezigheid van de Koninklijke Marechaussee (KMAR) of lokale politie (14%).

Meldingen over ordeverstorende passagiers

Grafiek 1 toont het aantal meldingen over ordeverstorende passagiers van januari 2017 t/m december 2024.

Grafiek 2 toont het aantal meldingen per kwartaal en grafiek 3 de gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over het aantal vliegbewegingen van het commerciële handelsverkeer op de luchthavens van nationaal belang.

In het jaar 2020 en in het 1e en 2e kwartaal van 2021 nam het aantal vliegbewegingen als gevolg van de coronapandemie aanzienlijk af. Daardoor daalde het aantal meldingen (in absolute aantallen en aantal vliegbewegingen).

De volgende grafiek laat het aantal meldingen zien gedeeld door het aantal vliegbewegingen in dat kwartaal.

Hier is te zien dat in de periode van de invoering van de coronamaatregelen (2020-Q1 tot en met 2022-Q1) er relatief meer voorvallen met ordeverstorende passagiers zijn gemeld. Dit komt door een stijging van meldingen (13 meldingen in 2019-Q3 naar 61 meldingen in 2020-Q3) en door een afname van het aantal vliegbewegingen.

In de periode van de coronacrisis was er een toename te zien van voorvallen gerelateerd aan de coronamaatregelen. Zoals het niet aan boord dragen van het verplichte mondkapje. Dit betrof ongeveer 60% van de meldingen. 

Eind 2021 publiceerde het ABL een kwartaalbericht met een analyse over coronagerelateerde luchtvaartvoorvallen.

Bestemming en herkomst van ordeverstorende passagiers

In ongeveer 90% van de meldingen is de locatie van vertrek en bestemming bekend. Grafiek 5 toont van deze meldingen de top 10-landen met vluchten van en naar Nederland, in absolute aantallen.

Het land van vertrek en bestemming met de meeste meldingen over ordeverstorende passagiers is Spanje. Dit kan worden verklaard door het feit dat Spanje een populaire vakantiebestemming is, en dat daar vaak naartoe wordt gevlogen.

De meldingen zijn gelijkmatig verdeeld over de jaren heen per type vliegmaatschappij. Wel is een verschuiving te zien van het aantal meldingen naar Nationale carriers in het jaar 2020, meer dan Low-cost maatschappijen.  

Vormen van ordeverstoring aan boord

De meldingen over ordeverstorende passagiers die het ABL ontvangt, worden vaak door het vlieg- en cabinepersoneel gedetailleerd beschreven. Op basis van deze beschrijving maakt het ABL onderscheid tussen 2 componenten in de meldingen:

1. Een ordeverstorende passagier wordt gemeld en de ordeverstoring is bekend, bijvoorbeeld roken aan boord. Voorbeeld: “… passagier rookte in het toilet tijdens de vlucht.”
2. Een ordeverstorende passagier wordt gemeld en het gevolg is bekend, bijvoorbeeld dat de lokale politie of KMAR werd ingeschakeld. Voorbeeld: “… Koninklijke Marechaussee kwam opdagen om de passagier uit het vliegtuig te halen.”

Er zijn ook enkele meldingen met alleen een constatering van een ordeverstorende passagier, zoals “onacceptabel ordeverstorend gedrag van passagier X” of meldingen waarbij enkel een vorm of gevolg van ordeverstoring wordt genoemd.

De meldingen kunnen ook een combinatie bevatten van ordeverstoringen, met zowel meerdere vormen als meerdere gevolgen daarvan. Zo kan een ordeverstorende passagier dronken instappen en tijdens de vlucht gaan roken in het toilet. Een andere situatie is dat een ordeverstorende passagier een NOV krijgt, maar door aanhoudend ordeverstorend gedrag het vliegtuig moet uitwijken naar een nabijgelegen luchthaven om de passagier van boord te zetten.

Om een actueel beeld te geven van de huidige vormen van ordeverstoringen en gevolgen voor passagiers, is er gekeken naar meldingen van de afgelopen 3 jaar.

Vormen van ordeverstoring aan boord

Bij de meldingen over ordeverstorende passagiers heeft het ABL een aantal mogelijke vormen van ordeverstoring geconstateerd. De volgende verschijnselen vallen onder deze vorm.

Schending van veiligheidsregels

Veiligheidsregels gelden voor iedereen die in het vliegtuig stapt. Uit 70% van de ontvangen meldingen blijkt echter dat deze regels worden overtreden. De volgende overtredingen worden gemeld:

1. Veiligheidsinstructies niet opvolgen 
   De meest voorkomende ordeverstoring als het gevolg van het schenden van veiligheidsregels is het niet opvolgen van veiligheidsinstructies van het cabinepersoneel (30%). Een veiligheidsinstructie is bijvoorbeeld het vastmaken van de stoelriem, of teruggaan naar de oorspronkelijke stoel als men zonder toestemming van plek verandert.
2. Roken aan boord 
   Een 2e oorzaak van ordeverstoring aan boord van een vliegtuig is roken, wat in 23% van de meldingen een rol speelt. Het gaat in de meldingen om passagiers die e-sigaretten gebruiken of vapen in de cabine of in het toilet, en om passagiers die sigaretten roken in het toilet. Er zijn ook meldingen te vinden waarbij er geconstateerd is dat een passagier heeft gerookt, maar het cabinepersoneel niet weet wie het gedaan heeft.
3. Bagagebeleid 
   Elk vliegmaatschappij hanteert regels waarin staat welke bagage mag worden meegenomen in de cabine. In 10% van de meldingen zijn er passagiers die niet mee willen werken aan het bagagebeleid.
4. Kinderen aan boord 
   De regels aan boord gelden ook voor kinderen, waarbij de ouders of verzorgers de taak hebben om deze de kinderen deze regels te laten volgen. Het ABL ziet in 7% van de meldingen voorvallen waarbij ouders of verzorgers hun kinderen niet aanspreken op het volgen van regels, waardoor het cabinepersoneel in gesprek met ze gaat.
5. Dieren aan boord 
   De luchtvaartmaatschappijen bieden de optie om ook huisdieren aan boord mee te nemen, onder de voorwaarde dat de kennel of bench voldoet aan de juiste afmetingen en deze altijd gesloten is aan boord. Het ABL ziet meldingen waarbij passagiers deze instructies niet opvolgen en in discussie gaan met het cabinepersoneel. Dit vormt 5% van de meldingen.
6. Filmen aan boord 
   Filmen of fotograferen aan boord is niet toegestaan, mits men toestemming heeft gekregen van het cabinepersoneel. In 3% van de meldingen ziet het ABL dat passagiers cabinepersoneel of situaties aan boord filmen of fotograferen wanneer dat niet mag.

Ongewenste omgangsvormen

Een andere vorm van ordeverstoring zijn ongewenste omgangsvormen aan boord. In 38% van de meldingen komt dit voor. De volgende verschijnselen vallen hieronder:

1. Agressie. 
   In 36% van de meldingen ervaart het cabinepersoneel agressie van passagiers. Dit kan in de vorm van schreeuwen zijn, maar ook schelden, intimideren, duwen en bedreigen.
2. Discriminatie en racisme. 
   In 4% van de meldingen komt het voor dat het cabinepersoneel discriminerende of racistische opmerkingen te horen krijgen van passagiers.
3. Seksuele intimidatie. 
   In 3% van de meldingen wordt het cabinepersoneel ongewenst seksueel aangeraakt, gekust of onaangenaam aangesproken.

Misbruik aan boord

In 34% van de meldingen blijkt dat passagiers misbruik maken van drank en drugs.

Drank  
De meest voorkomende oorzaak van ordeverstoring over de afgelopen 3 jaar is drankgebruik. Dit speelt in 33% van de meldingen een rol. Passagiers die onder invloed zijn van drank brengen veiligheidsrisico’s met zich mee. Het gedrag van passagiers die dronken zijn of al behoorlijk hebben gedronken, is vaak onvoorspelbaar en kan leiden tot agressie of storend gedrag aan boord. Uit de meldingen zijn de volgende oorzaken op te maken:

• Passagiers hebben al alcohol genuttigd in de luchthaven voordat ze aan boord gaan.
• Passagiers kunnen drank kopen op de luchthavens, waardoor ze drank kunnen consumeren aan boord die niet door de cabinebemanning is verstrekt.
• Passagiers bestellen alcoholische dranken bij de cabinebemanning. Hier houdt de cabinebemanning het aantal alcoholische drankjes wel bij.

Drugs

• Een 4e oorzaak van ordeverstoring is drugsgebruik, wat in 2% van de meldingen een rol speelt.

De laatste reden voor een melding blijkt (in 8% van de meldingen) een in-flight veiligheidsdreiging te zijn. Dit volgende 4 dreigingen werden gemeld:

1. Wapendreigingen. 
   In totaal heeft het ABL 60 meldingen ontvangen over passagiers die dreigden in het bezit te zijn van een wapen of explosief.
2. Verwarde personen.
   Er zijn 220 meldingen geweest over verward gedrag van passagiers. Dergelijk gedrag kan uiteenlopen van lichte desoriëntatie tot verstoring van de vlucht. Het gedrag van verwarde personen is onvoorspelbaar en kan leiden tot serieuze dreigingen aan boord.
3. Aanval op personeel. 
   Er zijn 320 meldingen geweest over passagiers die zich agressief hebben gedragen en fysiek geweld hebben gebruikt tegen het personeel aan boord.
4. Schade in cabine.
   In 56 meldingen werd aangegeven dat passagiers schade veroorzaakt hebben aan het interieur van het vliegtuig, bijvoorbeeld door het beschadigen van stoelen of bagageluiken.

Grafiek 6 toont een verdeling van het totaal aantal genoemde vormen van ordeverstoring per 10.000 vliegbewegingen, met in de gekleurde balken een onderscheid naar vormen. Deze balken kunnen hoger zijn dan de grijze balken (aantal meldingen per 10.000 vliegbewegingen in een kwartaal), omdat meldingen meerdere vormen van ordeverstoring kunnen bevatten. 

Grafiek 6

Vormen van ordeverstoring per 10.000 vliegbewegingen.

De meest genoemde vormen van ordeverstoringen in de afgelopen 3 jaar waren het niet opvolgen van veiligheidsregels (70%), ongewenste omgangsvormen (39%) en misbruik (34%).

Gevolgen van ordeverstoringen

De meest voorkomende gevolgen van ordeverstoring aan boord zijn:

1. NOV.
   Ordeverstorende passagiers worden aangesproken op hun gedrag. Als een gesprek niet tot een oplossing leidt, kan het cabinepersoneel of het vliegpersoneel besluiten om een NOV  aan de passagier te overhandigen. Deze officiële waarschuwing wordt schriftelijk overhandigd. In 31% van de meldingen wordt een NOV uitgereikt.
2. Passagier geweigerd. 
   Het cabinepersoneel kan mogelijke ordeverstorende passagiers bij de gate of aan boord opmerken. Bijvoorbeeld als het lijkt dat passagiers overmatig drank hebben geconsumeerd of niet mee willen werken aan veiligheidsinsructies. Passagiers kunnen daardoor worden geweigerd. Dit is een preventieve maatregel om veiligheidsrisico’s aan boord te minimaliseren. Dit komt voor in 20% van de gemelde voorvallen.
3. KMar of lokale politie aanwezig. 
   Als situaties escaleren, wordt de KMAR of de lokale politie ingeschakeld om de ordeverstorende passagier (bij vertrek of aankomst) uit het vliegtuig te verwijderen. In zo’n 14% van de meldingen is dit het geval.
4. Passagier vastgebonden. 
   Als een ordeverstorende passagier een ernstige bedreiging vormt voor de veiligheid aan boord door agressief gedrag, kan het cabinepersoneel de passagier vastbinden. Dit betreft 3% van de meldingen.
5. Vliegtuig keert terug. 
   Als een ordeverstorende passagier een ernstige bedreiging vormt voor de veiligheid aan boord, kan de gezagvoerder besluiten om het vliegtuig te keren of een voorzorgslanding uit te voeren. In 2% van de meldingen was dit het geval.

Grafiek 7 laat een de verdeling zien van het totaal aantal genoemde gevolgen per 10.000 vliegbewegingen. Ook hier geeft de gekleurde balk het onderscheid tussen oorzaken weer en kan deze hoger zijn dan de grijze balken in wanneer meldingen meerdere oorzaken bevatten. 

Grafiek 7

Gemelde gevolgen van ordeverstorende passagiers per 10.000 vliegbewegingen.

Geanonimiseerde voorbeelden van de gemelde voorvallen