Machinisten, treinbegeleidend personeel, treinvoorbereidend personeel en personeel dat belast is met de treindienstleiding voeren veiligheidskritieke taken uit. Daarom moeten zij voldoen aan meerdere eisen. Voorheen waren dit de treindienstleider, conducteur, rangeerder en wagencontroleur. Ook baanwerkers krijgen veiligheidsinstructies. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op de veiligheid op het spoor en erkent opleidingsinstituten en keuringsinstituten.
Veiligheidseisen spoorwegpersoneel
Om een vergunning en/of bevoegdheidsbewijs te krijgen moeten machinisten voldoen aan de eisen in de EU-richtlijn inzake de certificering van machinisten (2007/59) en de Spoorwegwet (inclusief onderliggende regelingen). De eisen voor de overige functies staan in de Technische Specificaties voor Interoperabiliteit (TSI) Operations (2023/1693). Volgens de TSI Operations moeten spoorwegondernemingen en de infrastructuurbeheerder de veiligheidsfuncties binnen hun organisatie noemen. Dit betekent dat zij moeten vastleggen welke functies vallen onder treinbegeleidend personeel en treinvoorbereidend personeel. Ook moeten zij procedures opstellen voor het opleiden, beoordelen en monitoren van de bekwaamheid van medewerkers die veiligheidskritieke taken uitvoeren.
Verbetering van veiligheid baanwerkers
Baanwerkers onderhouden de infrastructuur van het spoor. Zij hebben een gevaarlijk beroep. De ILT is een project gestart om de veiligheid van baanwerkers te verbeteren. Toezicht op het werk van baanwerkers houdt de ILT samen met de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA).
Opleidingsinstituten en exameninstituut
Machinisten volgen een opleiding bij een erkend opleidingsinstituut. Deze erkenning kan de ILT verlenen aan een opleidingsinstituut.
De opleiding tot machinist sluit u af met een examen bij een erkend exameninstituut. Een erkend examinator neemt dit examen af. Voor het spoor is de stichting Veiligheid en Vakmanschap Railvervoer (VVRV) het erkende exameninstituut.
Keuring van spoorwegpersoneel
Machinisten moeten niet alleen goed zijn opgeleid. Ook moeten zij medisch en psychologisch gekeurd zijn. Een keuringsinstituut voor machinisten vraagt een erkenning van de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) aan bij de ILT.
Treinbegeleidend personeel, treinvoorbereidend personeel en personeel dat belast is met de treindienstleiding moet ook gekeurd worden. In de TSI Operations zijn een aantal vastgestelde geschiktheidseisen opgenomen. De specifieke eisen voor deze keuring moeten zijn verwerkt in het veiligheidsbeheerssysteem van de spoorwegonderneming of infrastructuurbeheerder. In het veiligheidsbeheersysteem staat hoe het keuringsinstituut de keuringen moet uitvoeren.
Ontheffing of vrijstelling spoorwegpersoneel
Met Spoorwegwet art. 54a kan een spoorwegonderneming ontheffing of vrijstelling voor spoorwegpersoneel aanvragen van bepalingen zoals beschreven in Spoorwegwet paragraaf 5. De spoorwegonderneming kan hiervoor gebruik te maken van het formulier Aanvraag ontheffing artikel 27, lid 5 en artikel 54a.